W strukturze histologicznej języka uwagę zwraca masa mięśni poprzecznie prążkowanych, pokrytych błoną śluzową. Włókna mięśniowe ułożone są we wszystkich kierunkach, co istotnie wpływa na znaczny stopień ruchomości języka. Do tkanki łącznej leżącej między pęczkami włókien mięśniowych wnika miejscami blaszka właściwa błony śluzowej. Umożliwia to solidne przyleganie błony śluzowej do masy mięśniowej języka. Dolna powierzchnia języka nie zawiera brodawek i wysłana jest błoną śluzową, którą pokrywa nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący. Powierzchnia górna jest nieregularna i zawiera liczne brodawki. Powierzchnia języka zawierająca brodawki oddzielona jest od migdałków językowych bruzdą graniczną.
Ślinianka przyuszna jest dużym gruczołem jamy ustnej podzielonym na wiele płatów, z których każdy zawiera liczne jednostki wydzielnicze. Przegrody stanowiące zrąb narządu, są zbudowane z tkanki podporowej, promieniście przechodzą między płatami i łączą się z torebką narządu. Stanowią one zrąb dla naczyń krwionośnych, limfatycznych oraz nerwów. Miąższ każdego zrazika zawiera małe odcinki wydzielnicze (pęcherzyki surowicze) o bardzo wąskim świetle.
Komórki pęcherzyków surowiczych są wysokie i piramidalne. Ich cytoplazma jest ciemna, a jądra kuliste leżące w środkowej lub w 1/3 przypodstawnej części komórki. Granice między komórkami są niewidoczne. W obrębie ślinianki przyusznej przewody wyprowadzające są bardzo dobrze rozwinięte, a szczególnie liczne są przewody prążkowane.
Brodawka okolona to największa brodawka ze wszystkich znajdujących się w jamie ustnej. Położone są one w okolicy bruzdy granicznej języka w liczbie od 7 do 12 i jest zaliczana ona do brodawek smakowych. Otoczona jest rowem okołobrodawkowym. W nabłonku wału okołobrodawkowego występują kubki smakowe (jasne,o beczułkowatym kształcie). Do brodawki uchodzą gruczoły von Ebnera, których przewody wyprowadzające wysłane są nabłonkiem dwuwarstwowym. Uwagę zwracają również brodawki wtórne wgłębiające się w nabłonek wielowarstwowy płaski.
Proces formowania się zębów rozpoczyna się podczas życia zarodkowego, kiedy nabłonek ektodermalny wyścielający jamę ustną wrasta do mezenchymy rozwijających się zawiązków żuchwy i szczęki. W miejscach odpowiadających przyszłym zębom te komórki nabłonkowe proliferują i organizują się jako narząd szkliwotwórczy zęba. Każdy z nich ma kształt dzwonu połączonego z listewką zębową. Co istotne początkowo zachowuje on ciągłość z nabłonkiem wyścielającym jamę ustną. Narząd szkliwotwórczy składa się z:
1) wewnętrznej warstwy komórek (ameloblastów),
2) pośredniej warstwy komórek sześciennych,
3) zewnętrznej warstwy, stanowiącej jednowarstwowy nabłonek, leżący na błonie podstawnej.
Następnie narząd szkliwotwórczy indukuje zmiany w brodawce zębowej, powodując:
1) rozwój naczyń krwionośnych,
2) zwiększenie liczby komórek,
3) wytwarzanie komórek zaangażowanych w powstawanie szkliwa i ich odżywianie.
Katedra i Zakład Histologii i Patologii Komórki
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Ul. Jordana 19
41-808 Zabrze
tel. 32 272 28 42
e-mail: histologiazab@sum.edu.pl